Orbeli Analitical Research

Չինական տնտեսական կապիտալը Վրաստանում

16 ր. | 2020-01-20

Հ արավային Կովկասը կարևոր նշանակություն ունի չինական «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» ռազմավարական նախաձեռնության շրջանակում։ 2013-ին մեկնարկած նախաձեռնության մեկնարկից ի վեր Պեկինը դիտարկում է Ասիան Եվրոպային կամրջող տարանցիկ-հաղորդակցական ուղիներ, այդ թվում՝ վրացական ուղղությամբ. Պեկինում առանձնակի կարևորություն են տալիս Վրաստանի նավահանգիստների տարանցիկ հնարավորություններին։

Առևտրային կապեր

2 018-ին Վրաստանն արտահանել է ընդհանուր առմամբ 3.3 մլրդ ԱՄՆ դոլարի ապրանք, որից 5.9%-ը՝ Չինաստան. 2017-ին այդ ցուցանիշը 7.3% էր։ 2018-ին Վրաստան ներմուծված ապրանքների ընդհանուր ծավալում Չինաստանին բաժին է ընկել 9.1%-ը[1], իսկ 2017-ին՝ 9.2%։

Վրաստանի առևտրաշրջանառությունը $ հազ.

Առևտրաշրջանառություն	2014	2015	2016	2017	2018
Արտահանում, ընդհ.	2 861 045	2 204 199	2 113 044	2 735 778	3 355 712
Ներմուծում, ընդհ.	8 601 828	7 300 150	7 293 959	7 943 334	9 135 959
Արտահանումը Չինաստան	90 393	125 803	174 330	201 702	198 035
Չինաստանից ներմուծումը	733 468	587 299	547 510	732 946	833 894

Աղբյուրը՝ https://www.geostat.ge/media/28902/Yearbook_2019.pdf

2017-ին երկկողմ առևտրաշրջանառությունը կազմել է շուրջ 934.6 մլն, 2018-ին՝ ավելի քան 1 մլրդ, 2019-ի առաջին 4 ամիսների ընթացքում՝ 318 մլն ԱՄՆ դոլար[2]։

2018-ին Չինաստանը Վրաստանի հիմնական առևտրային գործընկերների հնգյակում 4-րդն էր՝ Վրաստանի առևտրաշրջանառության 8.3%-ը[3]։ 2018-ի տվյալներով, Վրաստանի հիմնական առևտրային գործընկերը Թուրքիան էր՝ այդ երկրի ընդհանուր առևտրաշրջանառության 13.7% արդյունքով։

Վրաստանի հիմնական առևտրային գործընկերները. 2018թ.

Երկիրը	Արտահանում		Ներմուծում		Առևտրաշրջանառություն, ընդհ.
Երկիրը	$ հազ.	% ընդհ.-ում	$ հազ.	% ընդհ.-ում	$ հազ.	% ընդհ.-ում
*Ընդհանուր*	*3 355 712*	*100*	*9 135 959*	*100*	*12 491 672*	*100*
Թուրքիա	233 497	7.0	1 473 173	16.1	1 706 670	13.7
ՌԴ	436 647	13.0	934 007	10.2	1 370 654	11.0
Ադրբեջան	502 042	15.0	592 760	6.5	1 094 802	8.8
Չինաստան	198 035	5.9	833 894	9.1	1 031 929	8.3
Ուկրաինա	175 045	5.2	514 767	5.6	689 811	5.5
Հայաստան	278 690	8.3	335 272	3.7	613 961	4.9
ԱՄՆ	159 971	4.8	359 544	3.9	519 516	4.2
Գերմանիա	51 540	1.5	431 404	4.7	482 944	3.9
Բուլղարիա	258 867	7.7	181 595	2.0	440 462	3.5
Ֆրանսիա	44 747	1.3	262 579	2.9	307 326	2.5

Աղբյուրը՝ https://www.geostat.ge/media/28902/Yearbook_2019.pdf

2018-ին Վրաստանում իրականացվել են շուրջ 1.2 մլրդ ԱՄՆ դոլարի օտարերկրյա ուղիղ ներդրումներ, որից 5.9%-ը կազմել է չինական մասնաբաժինը։ 2016 և 2017-ին այդ ցուցանիշը հաշվվում էր համապատասխանաբար 1.5 և 0.9%[4]։ 2014-2018թթ. Վրաստանում չինական ընկերությունների կողմից իարականացված ուղիղ ներդրումների լավագույն արդյունքը գրանցվել է 2014-ին՝ 220 մլն ԱՄՆ դոլար, ինչը կազմում էր ընդհանուր ներդրումների 11.9%-ը։

2018-ին ամենաբարձր ցուցանիշը Ադրբեջանինն է՝ 246.4 մլն ԱՄՆ դոլար՝ Վրաստանում իրականացված օտարերկրյա ուղիղ ներդրումների 19.4%-ը։

Վրաստանում իրականացված ուղիղ օտարերկրյա ներդրումները, հազ.$

Երկիրը	2014	2015	2016	2017	2018
*Ընդհանուր*	*1 836 980*	*1 729 088*	*1 650 328*	*1 962 613*	*1 265 236*
Ադրբեջան	340 550	581 739	555 137	461 977	246 442
Նիդեռլանդներ	420 491	164 899	77 338	354 524	208 385
Մեծ Բրիտանիա	108 851	398 813	85 210	247 480	178 836
ԱՄՆ	184 443	18 898	59 262	79 308	102 571
Չինաստան	220 099	66 948	25 481	19 364	75 738
Չեխիա	51 962	16 673	87 529	129 097	74 999
Պանամա	70 664	9 524	75 850	23 842	74 615
ՌԴ	87 909	52 370	28 376	51 316	69 654
Լյուքսեմբուրգ	109 633	127 265	115 746	100 715	50 136
Թուրքիա	72 306	74 894	220 698	256 119	49 590

Աղբյուրը՝ https://www.geostat.ge/media/28902/Yearbook_2019.pdf

Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ 2014-2017թթ. Վրաստանում չինական ընկերությունների իրականացրած ներդրումները կայուն նվազման միտում են արձանագրել։ Ցուցանիշում դրական դինամիկա նկատվեց միայն 2018-ին, ինչը թերևս պայմանավորված է 2018-ի հունվարի 1-ից ուժի մեջ մտած երկկողմ ազատ առևտրի մասին համաձայնագրով։

Աղբյուրը՝ https://www.geostat.ge/media/28902/Yearbook_2019.pdf

Վրաստանում չինական ընկերությունները ներդրումներ են իրականացնում տնտեսության տարբեր ճյուղերում. առավել մեծ ծավալ են կազմում շինարարության, ֆինանսական, անշարժ գույքի շուկաներին ուղղված ներդրումները[5]։ Չինական հիմնական ապրանքախմբերից են մեքենաներն ու սարքավորումները (20.87%), մետաղները (17.24%)։ Հետագա տարիներին այս դինամիկան էական փոփոխություն չի կրել։

Չինաստանի արտահանումը Վրաստան՝ ըստ ապրանքախմբերի, 2017, %

Մեքենաներ, սարքավորումներ	20.87
Մետաղներ	17.24
Տեքստիլ	15.18
Էլեկտրոնիկա	13.72
Քիմիական նյութեր	10.73
Գյուղատնտեսական արտադրանք	9.86

Աղբյուրը՝ http://atlas.cid.harvard.edu/explore?country

Վրաստանի կառավարության տվյալներով, ներկայում Վրաստանի շինարարության, էներգետիկայի, ենթակառուցվածքների ու ճանապարհների ոլորտում աշխատում է շուրջ 25 չինական ընկերություն[6]։ Մինչ օրս չինական ընկերությունները Վրաստանում կառուցել են ավելի քան 82 կմ ավտոճանապարհ, 40 կմ երկաթուղային ճանապարհ[7]։ Ներկայում Չինաստանի աջակցությամբ Վրաստանում իրականացվում են մի շարք նախագծեր, որոնցից է Քութայիսում էլեկտրամոբիլների արտադրության գործարանի կառուցումը[8]։

Վ րաստանյան շուկա մուտք գործած օտարերկրյա ներդրումային կազմակերպությունների շարքում առանձնանում է չինական Hualing Group մասնավոր կորպորացիան[9], որը գործունեություն է ծավալում առևտրի, խանութների ու հյուրանոցային ցանցերի կառուցման, էներգետիկ ռեսուրսների նախագծման ու զարգացման և այլ ոլորտներում։ Hualing Group-ը Վրաստանի ներդրումային դաշտում հայտնվել է 2007-ից և մինչ օրս իրականացրել 8 ներդրումային նախագիծ։

Hualing Tbilisi Sea New City

Վրաստանում Hualing Group-ի ներդրումային ամենախոշոր նախագիծը Hualing Tbilisi Sea New City-ն է (Թբիլիսի)։ Շինաշխատանքները մեկնարկել են 2013-ին[10]։ Առաջին 3 տարիներին ներդրումների ընդհանուր ծավալը կազմել է ավելի քան 150 մլն ԱՄՆ դոլար։ Նախատեսվում էր կառուցել բնակելի թաղամաս, հյուրանոցներ, միջազգային առևտրի ու լոգիստիկ, առողջարանային կենտրոններ, հիվանդանոցներ, դպրոցներ և այլն։

Hualing Tbilisi Sea New City
Աղբյուրը՝ http://hualing.ge/language/ru/tbilisi-sea-new-city-3/

Քութայիսի ազատ արդյունաբերական գոտին

2009-ին Վրաստանի կառավարության և չինական կորպորացիայի միջև ստորագրվեց Քութայիսում ազատ ադրյունաբերական գոտի (ԱԱԳ) ստեղծելու մասին հուշագիր[11]։ Նախագծի հեղինակների գնահատմամբ, տեղանքի ընտրությունը պայմանավորված էր Քութայիս քաղաքի ներդրումային ու գործարար գրավչությամբ, աշխարհագրական դիրքով. այն գտնվում է Քութիայիսի միջազգային օդանավակայանից 19-ը, Փոթի նավահանգստից՝ 95 և թբիլիսյան ավտոմայրուղուց՝ 210կմ հեռավորության վրա՝ տարանցիկ հանգուցային օղակ լինելով Սև և Կասպից ծովերի միջև[12]։ Վրաստանի կառավարության համապատասխան որոշմամբ, 2015-ին այն ստացավ ազատ արդյունաբերական գոտու կարգավիճակ և սկսեց իր լիարժեք գործունեությունը։ ԱԱԳ-ն զբաղեցնում է 36 հա տարածք։

Քութայիսի ԱԱԳ
Աղբյուրը՝ https://hualingfiz.ge/ru/o-%d0%bd%d0%b0%d1%81/hualing-kutaisi-fiz/

Ներկայում ԱԱԳ-ում գործում են փայտամշակման, կահույքագործական, քարի, մետաղական շինկոնստրուկցիաների մշակման մասնագիտացված ձեռնարկություններ։

Քութայիսի ԱԱԳ, Քարի մշակման հոսքագիծ,
Աղբյուրը՝ https://hualingfiz.ge/ru/investors-corner/photo-gallery/

2004-ի տարեվերջին Պանկիսի կիրճում շահագործման հանձնվեց Խադորի ՀԷԿ-ը, որի կառուցման ֆինանսավորումը հատկացրել էր Չինաստանի կառավարությունը (33 մլն ԱՄՆ դոլար)։ ՀԷԿ-ի շինարարական աշխատանքները մեկնարկել էին դեռ 2002-ին։ Ծրագրով, ՀԷԿ-ը արտադրելու է 24 ՄՎտ հզորությամբ էլեկտրաէներգիա[13],[14]։

Խադորի ՀԷԿ
Աղբյուրը՝ http://www.xinhuanet.com//english/2017-02/05/c_136031911.htm

2015-ին տարեվերջին Վրաստանի կառավարությունը և չինական խոշոր Dongfang Electric հոլդինգը Վրաստանի Իմերեթի շրջանի Տղիբուլ քաղաքի ՋԷԿ-ի շինարարության ֆինանսավորման պայմանավորվածություն ձեռք բերեցին[15]։ 180-200 մլն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ նախագիծն իրականացնում էր «Վրաստանի արդյունաբերական խումբ» հոլդինգը։ ՋԷԿ-ի հզորությունը 150 ՄՎտ է[16]։

2 016-ի սեպտեմբերին Վրաստանի կառավարության և չինական China Energy Company Ltd. (CEFC) կորպորացիայի միջև ստորագրվեց առևտրի ու ներդրումների ոլորտում համագործակցության հուշագիր[17]։

One of the biggest Chinese companies #CEFC is interested in investing in #Georgia #InvestInGeorgia #GeogiaChina pic.twitter.com/0DnoKLpHnd
— Giorgi Kvirikashvili (@KvirikashviliGi) June 14, 2016

2017-ի հունվարին Վրաստանի կառավարությունը Փոթիի Ազատ արդյունաբերական գոտու (ԱԱԳ)[18] բաժնետոմսերի 75%-ը վաճառեց China Energy Company Ltd. կորպորացիային[19],[20],[21]։ Փոխըմբռնման հուշագրով չինական կողմը պարտավորվում էր 3 տարվա ընթացքում ԱԱԳ-ում իրականացնել 150 մլն ԱՄՆ դոլարի ներդրում[22]։ Վրաստանի վարչապետի գրասենյակի մամլո հաղորդագրության համաձայն, «հուշագիրը միտված է համատեղ նախաձեռնությունների միջոցով կյանքի կոչել Նոր մետաքսի ճանապարհի ներուժը»[23]։

Փոթիի Ազատ արդյունաբերական գոտին
Աղբյուրը՝ https://potifreezone.ge/ru/%d1%81%d0

2 017-ի մայիսին Վրաստանն ու Չինաստանը Պեկինում ստորագրեցին Ազատ աևտրի մասին համաձայնագիր[24], որով վրացական արտադրանքի շուրջ 94%-ը[25] (գինիներ, հանքային ջրեր, մեղր, թեյ, մրգեր, բանջարեղեն, գյուղատնտեսական արտադրանք) չինական շուկայում ազատվում էր մաքսային տուրքերից[26],[27]։ Համաձայնագիրն ուժի մեջ մտավ 2018-ի հունվարի 1-ից[28]։

Վրաստանը Հարավային Կովկասի միակ երկիրն է, որն ունի նման համաձայնագիր Չինաստանի հետ։

Moving towards a higher level of Cooperation: Free #Trade Agreement between #Georgia and #China has been signed. #SilkRoad pic.twitter.com/f3Mxo2Yexb
— Giorgi Kvirikashvili (@KvirikashviliGi) May 13, 2017

2017-ի նոյեմբերին երկու երկրների միջև ստորագրվեց Տնտեսական գոտիների և ձեռնարկատիրական կարողությունների զարգացման վերաբերյալ փոխըմբռնման հուշագիր[29], որով Պեկինը պատրաստակամություն էր հայտնում աջակցել Վրաստանում նորարարական գոտիների ստեղծման, համատեղ արդյունաբերական տեխնոլոգիաների զարգացման գործում։

Փոխըմբռնման հուշագրի ստորագրման արարողությունը
Աղբյուրը՝ https://agenda.ge/en/news/2017/2615

Արդեն նշվեց «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության համատեքստում հարավկովկասյան տարածաշրջանի տարանցիկ-հաղորդակցական կարևորության մասին։ Չինական կողմը պատրաստակամություն է հայտնել աջակցել Թբիլիսիին զարգացնելու Անդրկասպյան տրանսպորտային միջանցքը (TransCaspian transport corridor)[30]։ 2015-ին փորձնական տարբերակով չինական Սինցզյան նահանգից Փոթի նավահանգիստ (Ղազախստանի ու Ադրբեջանի տարածքով) իրականացվեց առաջին երկաթուղային բեռնափոխադրումը[31],[32], որի ընթացքում, սակայն, առաջացան վարչարարական որոշ խոչընդոտներ[33]։ Ծրագրով նախատեսվում էր բեռնափոխադրումները հասցնել մինչև Թուրքիա։ Այդ ուղղությամբ հետագա աշխատանքների վերաբերյալ տեղեկատվություն գրեթե չկա։

Ժամանակին Պեկինը հետաքրքրություն էր ցուցաբերում Վրաստանի խորջրյա Անակլիա նավահանգստի[34] կառուցման հարցում։ Մասնավորապես 2015-ի մարտին վրացական Georgian firm Anaklia Industrial Eco Park and Port Ltd. և չինական Power china ընկերությունները համաձայնագիր ստորագրեցին, որով Անակլիա նավահանգստի կառուցման մրցույթը շահելու դեպքում չինական ընկերությունը նավահանգստի կառուցման նախագծում իրականացնելու էր շուրջ 5 մլրդ ԱՄՆ դոլար ներդրում[35]։ Սակայն վրաց-չինական կոնսորցիումն այդպես էլ չշահեց մրցույթը[36]։

2017-ի տարեվերջին չինական Shanghai Zhenhua Heavy Industries (ZPMC) ընկերությունը համաձայնագիր ստորագրեց «Անակլիա նավահանգստի զարգացման կոնսորցիում»-ի հետ, որով ZPMC-ը տրամադրեց կոնտեյներների տերմինալների հետ աշխատանքներում անհրաժեշտ ժամանակակից կռունկներ ու սարքավորումներ[37]։ Ներդրումները կազմեցին 50 մլն ԱՄՆ դոլար։

2018-ի տարեսկզբին նավահանգստի նախագծով հետաքրքրված էր նաև Չինաստանի երկաթուղային միջազգային կորպորացիան (China Railway International Group-CRIG)[38],[39]. կողմերի միջև հետագա հնարավոր պայմանավորվածությունների վերաբերյալ տեղեկություններ չկան։

2019-ի ապրիլին երկու երկրները ստորագրեցին միջազգային ցամաքային բեռնափոխադրումների և ուղևորափոխադրումների մասին համաձայնագիր՝ երկուստեք ընդգծելով, այսպես կոչված, «միջանկյալ միջանցքի» նշանակությունը «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության համատեքստում։

Համաձայնագրի ստորագրման արարողությունը

Աղբյուրը՝ https://sputnik-georgia.ru/economy/20190427

2019-ի տարեվերջին երկու երկրները հուշագիր ստորագրեցին վրացական ծխախոտի ու թեյի սպառման հանրայնացման, Աջարիայի ինքնավարությունում գործարարության աջակցման նպատակներով[40]։

Վ րաստանում չինական տնտեսական հետագա ակտիվությունը պայմանավորված է նաև նրանով, թե ինչ կարող է առաջարկել հարավկովկասյան այդ երկիրը Պեկինին «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության շրջանակում։ Պեկինի համար վրաստանյան ուղղությամբ ակտիվությունը ենթադրում է նաև քաղաքական համատեքստ՝ փորձելով մրցակցային դաշտ ապահովել Թբիլիսի-Վաշինգտոն սերտ համագործակցության համար։ Պեկինը կարևորում է Վրաստանի եվրաինտեգրման հնարավորությունները՝ դիտարկելով այն «Նոր մետաքսի ճանապարհ»-ում Ասիա-Եվրոպա հաղորդակցության պրիզմայով։

[1] https://www.geostat.ge/media/28902/Yearbook_2019.pdf

[2] https://eadaily.com/ru/news/2019/05/24/gruziya

[3] https://www.geostat.ge/media/28902/Yearbook_2019.pdf

[4] https://www.geostat.ge/media/28902/Yearbook_2019.pdf

[5] https://www.researchgate.net/publication/324248804

[6] https://eadaily.com/ru/news/2019/05/24/gruziya-i-kitay

[7] http://georgiatoday.ge/news/6781/China-Georgia

[8] https://eadaily.com/ru/news/2019/05/24/gruziya

[9] http://hualing.ge/language/en/hualing-georgia/

[10] https://inosmi.ru/economic/20191007/245971148.html

[11] http://hualing.ge/language/ru/%d1%81%d0%b

[12] http://hualing.ge/language/ru/%d1%81%d0%b2%