Քաղաքական կոնյունկտուրան Վրաստանում

Ն ախորդ հոդվածում ցույց տրվեց, որ Վրաստանում 2020 թ.-ից մինչ օրս շարունակվող քաղաքական ճգնաժամի խորքային պատճառների շարքում է «Վրացական երազանք» կուսակցության իշխանության տարիներին Վրաստանում արտաքին տնտեսական հարաբերություններում ՌԴ դերի բարձրացումը։

Այս հոդվածում կդիտարկենք, թե որքանո՞վ է հավանական, որ 2021 թ. հոկտեմբերի 2-ի տեղական ինքնավարության մարմինների ընտրությունների արդյունքում «Վրացական երազանքը» կկարողանա հավաքել ընտրողների ձայների 43%-ից ավելին, խուսափել 2022 թ. արտահերթ պառլամենտական ընտրություններից[1] և պահպանել Վրաստանի պառլամենտում իր քաղաքական մենիշխանությունը։ Վերլուծությունը կկատարենք ԱՄՆ Միջազգային Հանրապետական Ինստիտուտի (IRI – International Republican Institute) 2021 թ. հունիսի 15-30 Վրաստանում իրականացված հետազոտության արդյունքների հիման վրա[2]։

Առաջին հարցը, որը պարբերաբար արծարծվում է Վրացական լրատվամիջոցներում այն է, թե որքանո՞վ են զանգվածային սոցիոլոգիական հետազոտությունները, մասնավորապես IRI հետազոտությունները, ճիշտ արտացոլում հասարակական կարծիքը։ Գծապատկեր 6-ում տրված են IRI 2020 թ. օգոստոսին  Վրաստանում կատարված հետազոտության և Վրաստանում 2020 թ. հոկտեմբերի 31-ի պառլամենտական ընտրությունների արդյունքները։

Գծապատկեր 6. Վրաստանում պառլամենտական ընտրությունների արդյունքները՝ 2020, հոկտեմբեր 31 և Միջազգային Հանրապետական Ինստիտուտի  2020 օգոստոսի նախընտրական հետազոտության արդյունքները։ Հետազոտության արդյունքները վերահաշվարկված են այնպես, որպեսզի ցույց տրվեն կուսակցությունների իրական ռեյտինգները։

Տվյալները ցույց են տալիս, որ հետազոտության և ընտրությունների արդյունքները շատ մոտ են միմյանց։ Մասնավորապես, «Վրացական երազանքին» տրված ձայները տարբերվում են հետազոտության արդյունքներից ընդամենը 1%-ով։ Այսինքն՝ «Վրացական երազանքի» հաղթանակը օրինաչափ էր։ Ինչ վերաբերվում է «Ազգային միացյալ շարժում» կուսակցությանը տրված ձայներին, ապա դրանք ավելի բարձր են, քան հետազոտական տվյալները, հավանաբար այն պատճառով, որ այն լինելով ընդդիմադիր ամենախոշոր կուսակցությունը, կարողացել է իրեն տրված ձայներն ավելացնել ավելի փոքր, սակայն իր բազային ընտրազանգվածը կիսող կուսակցությունների հաշվին։ Մասնավորապես, երրորդ տեղում գտնվող «Եվրոպական շարժում» կուսակցությունը հիմնադրվել է 2017 թ.-ին՝ անջատվելով «Ազգային միացյալ շարժումից»։ Այսինքն, «Ազգային միացյալ շարժումը», հետազոտությունից հետո երկու ամսվա ընթացքում, կարողացել է հետ բերել իր իսկ ընտրազանգվածի մի մասը, որն անցել էր «Եվրոպական կուսակցությանը»։

Ստացվում է, որ IRI հետազոտությունը և ընտրությունների արդյունքները փոխադարձաբար հիմնավորում են միմյանց։ Նշենք, որ «Ազատ ընտրություններ» ՀԿ-ի կողմից ընտրողների ձայների զուգահեռ հաշվարկը (exit-poll) գործնականում համընկել է Վրաստանը Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի տվյալների հետ։ ԵՄ միջազգային դիտորդները, ԵՄ կառույցները և ԱՄՆ-ն ճանաչեցին ընտրությունների արդյունքները։

• Հետևաբար, հիմքեր կան վստահելու նաև IRI 2021 թ. հունիսի հետազոտության արդյունքներին։

Քաղաքական իրավիճակը Վրաստանում 2021թ. հունիսին

2 021 թ. օգոստոսի 2-ին Միջազգային հանրապետական ինստիտուտը  հրապարակեց Վրաստանում հունիսի 15-30-ն իրականացված սոցիոլոգիական հետազոտության տվյալները։ Նշենք, որ հետազոտությունն իրականացվել է երես-առ-երես մեթոդով։

Գծապատկեր 7-ում տրված են «Եթե ՏԻՄ ընտրությունները տեղի ունենային այս կիրակի, ապա ո՞ր կուսակցությանը կտայիք Ձեր ձայնը» հարցին տրված պատասխանները։

Գծապատկեր 7․

Տվյալները ցույց են տալիս, որ «Վրացական երազանքի» վարկանիշը շարունակում է նշանակալիորեն գերազանցել երկրորդ տեղում ընթացող «Ազգային միացյալ շարժմանը», որը կազմավորել է «Միությունը ուժ է» դաշինքը։ Սակայն հետազոտության «հում» տվյալները թույլ չեն տալիս որոշել, արդյո՞ք ընտրություններում «Վրացական երազանքը» կհավաքի ձայների 43%-ից ավելին։ Ստանալու համար այդ հարցի պատասխանը, տվյալներից պետք է հանել «Դժվարանում եմ պատասխանել» և «Հրաժարվում եմ պատասխանել» պատասխանների տարբերակները։ Այդ գործողությունից հետո, ձայների բաշխումը կուսակցությունների միջև տրված է Գծապատկեր 8-ում։

Գծապատկեր 8․

Տվյալների վերահաշվարկից հետո պարզվում է, որ․

• ՏԻՄ ընտրություններում «Վրացական երազանքը» շատ մեծ հավանականությամբ, կստանա ձայների 36%-ը, որն նշանակալիորեն փոքր է անհրաժեշտ 43%-ից։
• Հետևաբար, եթե Վրաստանի իշխանական և ընդդիմադիր կուսակցությունների միջև պահպանվի ապրիլի 19-ի միջկուսակցական համաձայնագիրը, ապա արտահերթ ընտրությունները պետք է տեղի ունենան։

Այն, որ այդ սցենարն ունի իրականացման մեծ հավանականություն, հուշում են հետազոտության մյուս տվյալները։

1. Գ․ Գախարիայի «Հանուն Վրաստանի» կուսակցությունը, որը հիմնադրվել էր հետազոտությունից մոտ 20 օր առաջ, գտնվում է երրորդ տեղում՝ 12% ռեյտինգով։
2. «Վրացական երազանքը» և «Ազգային միացյալ շարժումն» ունեն մեծ հակառեյտինգներ, համապատասխանաբար՝ 24% և 30% (Գծապատկեր 9), ինչը կդժվարացնի նրանց ռեյտինգների աճը։ Սակայն, Գախարիայի կուսակցության հակառեյտինգը շատ փոքր է՝ 3%, այսինքն՝ «Հանուն Վրաստանի» կուսակցության ռեյտինգն ունի աճ մեծ պոտենցիալ։

Գծապատկեր 9․

3. Վրաստանի բնակչության ընդհանուր լոյալությունը երկրի քաղաքական կուրսի նկատմամբ 2020 թ. հունիսից մինչև 2021 թ. հունիս, նվազել է՝ 38%-ից մինչև 26%։ Դրան համապատասխան նվազել է նաև իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության [«հում»] ռեյտինգը՝ 2021 թ. փետրվարին 35%-ից մինչև 26% հունիսին։
   Հարկ է նշել, որ այդ նվազման կարևոր գործոն է նաև այն, որ, երբ Գախարիան «Վրացական երազանք» կուսակցության անդամ էր և Վրաստանի վարչապետ (2019 սեպտեմբերի 9-ից մինչև 2021 փետրվարի 18), նա ուներ շատ բարձր հեղինակություն։ Հեռանալով կուսակցությունից և հիմնադրելով նոր կուսակցություն, Գախարիան «իր հետ է տարել» նաև «Վրացական երազանքի» ընտրազանգվածի նշանակալի հատվածը։ «Հանուն Վրաստանի» կուսակցության շատ փոքր հակառեյտինգը հուշում է, որ Վրացական երազանքի ընտրազանգվածի արտահոսքը դեպի Գախարիայի կուսակցություն, մեծ հավանականությամբ կշարունակվի։
4. 2021 թ. փետրվարից մինչև հունիս նվազել է նաև Ազգային միացյալ շարժման ռեյտինգը՝ 18%-ից մինչև 14%։

Նշենք, որ հոկտեմբերին ՏԻՄ ընտրություններին սպասվում է բարձր մասնակցություն՝ բնակչության 75%-ը «մեծ հավանականությամբ», իսկ 14%-ը՝ «հավանաբար» կմասնակցեն ընտրություններին։

Քանի որ ընտրություններում «Ազգային միացյալ կուսակցությունն» ակնհայտորեն չի ստանա առաջին տեղը՝ նրան կգերազանցի «Վրացական երազանքը» և, նույնիսկ, չի բացառվում, որ նաև՝ Գախարիայի՝ «Հանուն Վրաստանի» կուսակցությունը), հետևաբար․

• Եթե որևէ տեսքով վերականգնվի ապրիլի 19-ի միջկուսակցական համաձայնագիրը, ապա Վրաստանում 2022 թ.-ին շատ մեծ հավանականությամբ տեղի կունենան արտահերթ պառլամենտական ընտրություններ
• Եթե միջկուսակցական համաձայնագիրը չվերականգնվի, ապա ընտրություններից հետո պետք է սպասել «Ազգային միացյալ կուսակցության առաջնորդությամբ», ընդդիմության բողոքի ալիքի, որի նպատակն է լինելու արտահերթ պառլամենտական ընտրությունների իրականացումը 2022 թ.-ին։

Դրա հնարավորության բավական բարձր պոտենցիալի մասին են հուշում հետազոտության տվյալները բողոքի պոտենցիալի վերաբերյալ և, հատկապես, այդ ցուցանիշները բողոքի ցույցեր կազմակերպող հիմնական ընդդիմադիր կուսակցության ընտրազանգվածում (Աղյուսակ 1)։

Ցուցանիշ	Ընտրազանգված
	«Ազգային միացյալ շարժում»	«Վրացական երազանք»	Ընդամենը՝ Վրաստան
Համարում են, որ հոկտեմբերի ՏԻՄ ընտրությունները չեն լինի ազատ և արդար	70%	6%	38%
Սատարում են արտահերթ պառլամենտական ընտրություն անցկացնելու գաղափարին	82%	24%	51%
Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին չեն վստահում	90%	14%	53%

Աղյուսակ 1․

IRI հետազոտությունում առկա են ևս մի քանի տվյալներ, որոնք բնութագրում են բողոքի հնարավոր ալիքի պոտենցիալը։ Մասնավորապես, որ ՏԻՄ ընտրությունները չեն լինի ազատ և արդար Թբիլիսիում ավելի բարձր է, քան ընդամենը՝ Վրաստանում և կազմում է 46%, և չեն վստահում Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին 18-29 տարեկան երիտասարդների 59%-ը։

Եզրակացություններ

Ա յսպիսով, հիմնվելով Վրաստանում 2020 նոյեմբերի պառլամենտական ընտրություններից հետո քաղաքական զարգացումների բովանդակությանը և 2021 թ. հունիսի զանգվածային հետազոտության արդյունքներին, կարող ենք եզրակացնել․

1. Վրացական երազանք կուսակցության՝ Ապրիլյան համաձայնագրից դուրս գալու իրական պատճառը նրա անվստահությունն էր, որ ունակ կլինի հավաքել 43% ձայն և, ըստ պայմանավորվածության, խուսափել 2022 թ. արտահերթ պառլամենտական ընտրություններից։
2. 2021 հոկտեմբերի ՏԻՄ ընտրություններում Վրացական երազանքը կգրավի 1-ին տեղը, սակայն, չի ստանա գերակշիռ մեծամասնություն։
3. Գ․ Գախարիայի «Հանուն Վրաստանի» կուսակցությունը ՏԻՄ ընտրություններում կստանա 3-րդ տեղը և կվերածվի Վրաստանում նոր ազդեցիկ քաղաքական ուժի։
4. Վրաստանում երկբևեռ կուսակցական համակարգը կվերածվի եռաբևեռի։ Այդ կառուցվածքում կարևոր դերակատարում է ունենալու Գ․ Գախարիայի «Հանուն Վրաստանի» կուսակցությունը։ Վերլուծական տեսակետից անհրաժեշտ է ավելի մեծ ուշադրություն այդ կուսակցության նկատմամբ, մասնավորապես արտաքին քաղաքական հարաբերություններում։
5. Վրաստանում 2021 թ. հոկտեմբերի ՏԻՄ ընտրություններից հետո, եթե «Վրացական երազանքը» մերժի արտահերթ պառլամենտական ընտրությունների գաղափարը, ապա, մեծ հավանականությամբ, «Ազգային միացյալ շարժում կուսակցության» առաջնորդությամբ Վրաստանում կսկսվեն բողոքի ցույցեր և քաղաքական ճգնաժամը կշարունակվի։

---

[1] Ըստ 2021 թ. ապրիլի 19-ի իշխանության և ընդդիմադիր կուսակցությունների միջև ստորագրված համաձայնության, եթե 2021 հոկտեմբերի ՏԻՄ ընտրություններում «Վրացական երազանքը» չհավաքի 43% ձայն, ապա 2022 թ.-ն Վրաստանում պետք է նցկացվեն արտահերթ պառլամենտական ընտրություններ։

[2] https://www.iri.org/sites/default/files/iri_poll